Ustawa dla Stowarzyszenia Akcyjonaryjuszów
USTAWA DLA STOWARZYSZENIA AKCYJONARYJUSZÓW
do interesu srebrno-miedzianego górnictwa pod Miedzianogórą w okolicy Kielc na mocy kontraktu rządowego Kazimierzowi Kossowskiemu wydanego przez Wydział Górnictwa przy Komisyi Rządowej Przychodów i Skarbu pod datą 30 grudnia 1847 r.
Przyprowadzając do skutku projekt Stowarzyszenia Akcyjnego do interesu srebrno-miedzianego „Gazety Warszawskiej” z dn. 4 września 1851 r. nr 71, przedmiot ten urządzam i do publicznego udziału podaję w następujących warunkach:
Tytuł I. Zasady do interesu
- Na mocy kontraktu rządowego, a mianowicie w ustępie & 12, któren tak mówi: „Jeżeliby do interesu swego przedsiębiorstwa Kossowski chciał zawiązać współkę lub przybrać akcyjonariuszów, na to mu Komisja niniejszym przyzwala z zastrzeżeniem dopełnienia przepisów prawa na ten przypadek obowiązującego”, upoważniony jestem do zawiązania akcyjnego towarzystwa.
- Przez porównanie geologicznych własności gór pasma kielecko-miedzianogórskiego uzasadnionemi zostały nadzieje poszukiwalne srebrno-miedzianych rud, a następnie w różnych zakresach czasu od r. 1845 aż do r. 1851 wykonane na ten cel roboty poszukiwawcze wykazały i przekonały, a) że istotnie takowe rudy srebrno-miedziane, bogate szczególniej w srebro, znajdują się w nowych, dotąd nie znajomych w górnictwie krajowem gatunkach i posadach[1], a mianowicie w położeniu między Miedzianogórą a Kostomłotami, która to przestrzeń prawem przez rząd, a do kontraktu dołączonem, jest na kopalnią oznaczoną; b) że eksploatowanie takowych rud, jako i wytapianie z nich srebra i miedzi jest możliwe. Takie doświadczenia uzasadniają zawiązanie przedsiębiorstwa górniczego, którego jednakowoż pomyślność i wielkość rozwinięcia wykaże się dopiero w dalszym postępie robót górniczych po zasadnem przekonaniu, jak wielka ilość takowych rud będzie mogła być rocznie wydobywana.
Tytuł II. Zawiązanie Współki I
- Kontrakt rządowy spisany jest na imię Kazimierza Kossowskiego i tenże własnym kosztem i staraniem wszystkie dotychczasowe roboty wykonał i dotąd cały interes pod swoim imieniem prowadził, dla zebrania zaś funduszów potrzebnych do dalszego działania przybiera współkę akcyjną, z swoim imieniem i prawami łączy się do takowej, a interes nadal prowadzonym być ma bezimiennie jako: „Współka do Interesu Srebrno-Miedzianego Górnictwa pod Kielcami”. Czynności zaś tej Współki odbywać się będą w mieście Kielcach.
- Zawiązane tym sposobem stowarzyszenie Współki Akcyjnej trwać będzie nie tylko do urządzenia kopalnictwa i hutnictwa srebrno-miedzianego, jako też praktycznego uzasadnienia i oznaczenia etatowego biegu, ale i do ukończenia całego interesu, to jest przez lat 30, czyli do 1 stycznia 1881 r., lub do czasu przedłużenia używalności, jaka by od rządu mogła być pozyskana.
- Współka takowa akcyjna formuje się przez podział interesu na 3000 akcyi, z których 2400 przeznaczone są na sprzedaż po rb[2] 15, 600 zaś akcyi czyli 1/5 część interesu, są bezpłatne i te zostają Kossowskiego jako głównego przedsiębiorcy własnością.
- Każda akcyja daje prawo w 1/3000 części do interesu. Wydana będzie na imię kupującego w formie ćwiartkowej z opisem ważności, wycięta z księgi sznurowej, ze znakami przeciętemi pod numerem bieżącym przez Kossowskiego własnoręcznie podpisana, którą kupić można po zapłaceniu rb 15 do kasy Magistratu miasta Kielc do rąk kasjera miejskiego na ten cel umówionego, z pokwitowaniem odbierającego pieniądze.
[…]
Tytuł III. Ciężary i kapitał Współki
- Dotychczasowe roboty górnicze, to jest pogłębienie 8 poszukiwalnych szybów, których plan i stosowne rachunki Kossowski Współce będzie obowiązany złożyć, jako też rozpoczęcie 3 nowych dobywalnych szybów, które Współka przyjmuje w postęp przyjętego planu robót górniczych, kosztują 5000 rb i 9 dawniejszej formy akcyi na zasadzie planu w dniu 10 maja 1846 r. ogłoszonych w wartości akcyjnej złp. 1200. Koszt takowy stanowi konieczny ciężar interesowi, któren zaspokoić się winien tym sposobem:
[…]
- Ze sprzedaży akcyi 2292 po rb 15 utworzy się kapitał zakładowy w ilości rb 34 380, który to fundusz będzie dostatecznym i użytym na cel urządzić się mających zakładów i wszelkie doświadczalne ich wypróbowanie.
Tytuł IV. Działalność Współki
- Tak skoro 400 akcyi zostanie rozprzedanych i suma 6000 rb, czyli 40 000 złp., będzie w kasie Magistratu miasta Kielc za takowe zebrana, Współka uważać się będzie za zupełnie zawiązaną i rozpocznie swą działalność z całą ścisłością przepisów statutem objętych i z dążnością ku ogólnemu akcyjonaryjuszów dobru. Działalność takowa rozciągnięta na przeciąg czasu oznaczonej używalności kontraktem dzielić się będzie na 2 epoki, to jest na epokę zakładową i na epokę używalności fabrycznej tychże zakładów.
A. Działalność Współki w epoce zakładowej
- Administratorem epoki zakładowej i głównym zarządcą całego kierunku działań technicznych będzie Kazimierz Kossowski jako założyciel Współki i interesu, technik górniczy i wynalazca rud kruszcowych. Kontrolę nad jego działaniami, jako też zarząd i wypłaty kasowe poprowadzi Rada Nadzorcza tymczasowa, przez Współkę wybrana, która w Kielcach czynności swoje odbywać będzie, ogólny zaś plan działań takowych zakładów, jako też stosunków pomiędzy administrującym a Radą Nadzorczą określa się w następujących warunkach:
- Zebrani na posiedzeniu pierwsi stowarzyszeni w komplecie osób najmniej 20 na zebraniu praktycznem w mieście Kielcach wybiorą spomiędzy siebie 2 członków do sformowania Rady Nadzorczej tymczasowej, która w postępach zakładowego działania interesu reprezentować będzie Współkę stowarzyszoną.
[…]
- Zadaniem Rady Nadzorczej i administrującego będzie urządzić kopalnią na wydobywanie rud srebrno-miedzianych, jako też urządzić hutnictwo do wytopu srebra i miedzi. Zebranie praktycznych zasad dla obydwóch tych zakładów i na nich ugruntować i oznaczyć pewny etat przyszłego, fabrycznego działania, wszystko to ma być robione z funduszów kapitału zakładowego, to jest sumy 34 380 rb, a dlatego ani Radzie Nadzorczej tymczasowej, ani administrującemu nie wolno, pod żadnym pozorem sprzedawać produktów hutniczych lub kopalnianych ani zawierać kontraktów na przyszłość, ani zaciągać długów na interes powyższy.
- Ogólny ten plan czynności tak się porządkuje, iż przede wszystkiem ma być urządzona kopalnia. Na ten cel Rada Nadzorcza tymczasowa przeznaczy fundusz 3000 rb, a to, podług obliczenia przez przedsiębiercę. Za te pieniądze dokopanemi będą 3 szyby, aż do pokładu kruszcowego i rozpoczęte przebitkowe chodniki, któremi wykazana będzie zamożność pokładu kruszcowego i bliższe praktyczne przekonanie o kosztach i ilości mogących się wydobywać rud. Po takiej czynności Rada Nadzorcza tymczasowa wyznaczy fundusz na zrobienie zapasów, najmniej 1000 ctn. rudy z przysposobieniem do manipulacyi hutniczej, na których to zasadach przystąpić będzie można do założenia hutnictwa. Taka operacyja kopalniana przekona dokładnie o wartości interesu, da zasadę do etatu przyszłych działań i korzyści, które na podział stowarzyszenia przypadać będą.
[…]
B. Działania ogólne przemysłowe w epoce zakładowej
- Gdy w robotach początkowych pokład bogatych rud zostanie dokopanym, a przez zrobienie zapasu 1000 ctn[3]. rudy uzyskane zostanie przekonanie o wielkiej obfitości takowych rud i o taniości ich wydobycia, interes zatem nabiera wysokiej wartości, tak iż wartość akcyi może być podwójna, potrójna lub więcej, w tym przypadku Rada Nadzorcza może wstrzymać dalszą sprzedaż nowożądającym przystąpienia i ogłosić to w pismach publicznych, pozostałe zaś akcyje, które by nie były jeszcze rozprzedane, tylko po cenie pierwotnej rozdane będą tym, którzy początkowe akcyje zakupują, a to w ilości stosownej do liczby już zakupionych, jako i do liczby pozostałych. Kossowskiemu zaś w takim razie połowa akcyi pozostałych dodana będzie bezpłatnie do pozostawionych 600 przy zawiązaniu Współki.
[…]
- Gdyby zaś po dokopaniu szybów i zrobieniu pierwszych zapasów rud okazało się, że wydobycie tych rud będzie kosztownem, a wydajność metaliczna nieodpowiedzialna lub że cały interes nie może mieć korzystnej dla akcyjonaryjuszów przyszłości, Rada Nadzorcza może wstrzymać dalsze wydatkowanie, a nawet całe działanie interesu, powoła nowy zbiór stowarzyszonych, a ci zdecydują, czy interes może być dalej prowadzonym lub Wspólkę rozwiązać potrzeba.
[…]
C. Działanie Współki w epoce użytkowej
- Gdy tym sposobem zakłady będą wykończone, a ich praktyczny bieg będzie odpowiadał celowi, rozpocznie się epoka użytkowa zakładów, w takim razie Rada Nadzorcza tymczasowa da o tym publiczną wiadomość powoła wszystkich akcyjonaryjuszów na zebranie się do Kielc dla ustanowienia nowej formy administracyjnej stałego działania Współki.
[…]
- Działanie dalsze fabryczne i całego interesu wymaga: a) Rady Nadzorczej stałej wybranej przez Towarzystwo z grona współkowych członków, która kontrolować będzie wszystkie czynności Zarządu Technicznego, zmieniać i potwierdzać takowe, jako też asygnować wszelkie fundusze z kasy głównej na potrzeby fabryczne. Pod ręką takowa będzie mieć buchaltera i kasę. b) Zarządu miejscowego techniczno-administrującego.
- Rada Nadzorcza stała składać się będzie z 7 członków, z których 6 wybranymi będą przez ogólne zebranie Współki z grona swojego, siódmy zaś, założyciel Współki Kazimierz Kossowski, jako stały członek nieobieralny. Czynności swoje odbywać będzie w mieście Kielcach.
- Główną czynnością Rady Nadzorczej stałej będzie działać w imieniu ogólnej Współki stowarzyszonych na zasadzie kontraktu rządowego i czuwać nad tym, aby bieg fabryki i działania Zarządu Technicznego, jako też działania buchalteryczne i kasowe postępowały podług planu etatu i dobra ogólnego akcyjonaryjuszów interesu. W tym celu członkowie, Rady zgromadzać się będą co 2 tygodnie lub, jak tego zachodzić będzie potrzeba, odbywać narady i wszelkie bieżące interesa, rachunki i kontrakty lub zarządy rozpoznawać, usuwać, zmieniać lub potwierdzać w imieniu całej Wspólki, niemniej oznaczać do wypłaty fundusze lub przyznawać sprzedaż produktów i pobory do kasy za takowe.
[…]
- Zarząd Techniczno-Administracyjny prowadzić i utrzymywać będzie bieg fabryczny zakładów podług etatu szczegółowo obliczonego i zatwierdzonego i stosownie do zasad, jakie się o postępach działań kopalniczych i hutniczych wykazywać będą, Zarząd takowy składać się będzie z 3 członków:
Administrującego technika, któren zawsze ma być doświadczony i biegły technik górniczy. Pod jego szczegółowym nadzorern będzie kopalnia miedzianogórska jako źródło zasobów kruszcowych i ogólny nadzór nad działaniami administracyjno-technicznemi.
Zawiadowca techniczny. Pod jego kierunkiem będzie codzienny bieg huty, wszelkie probiernie, topienie i czyszczenie miedzi i srebra, codzienne wykazywanie, jaka ilość takowych metalów zostaje otrzymywana, jako też wszelkie fabryczne roboty z dobrem hutnictwa łączność mające.
Kasyjer filijalny utrzymywać będzie porządek w wszelkich zapisach roboczych, prowadzić rachunki wszelkich przepływów magazynowych i za takowe będzie odpowiedzialnym, na koniec dopełniać miesięczne wypłaty robocze podług form i przepisów, jakie mu buchalter główny zarządzi i oznaczy.
[…]
- Z końcem każdego roku Zarząd, zamykając wszelkie rachunki, wykaże porównanie działań całorocznych z etatem zatwierdzonym, usprawiedliwi różnicę, jako też przedstawi zasadniczy projekt przyszłorocznego działania.
[…]
D. Ogólne Zebranie Współki
- Każden posiadający akcyją jest stowarzyszonym do Współki. Obowiązanym będzie podług wezwania Rady Nadzorczej przybyć na zbiór ogólny, któren swoje posiedzenia odbywać będzie w mieście Kielcach.
- Przedmiota potrzebujące ogólnego zadecydowania przez ogólne zebranie zakwalifikowanemi będą wprzód przez Radę Nadzorczą, która wybierze jednego członka do wnoszenia i objaśnienia przedstawień. Wolno jednakowoż będzie członkom stowarzyszonym wnosić swoje projekta, które do dobra ogólnego zmierzają.
- Zebrani członkowie co lat 2 zadecydują i umorzą zeszłe rachunki, potwierdzą lub obiorą nową Radę Nadzorczą albo zmienią członków pojedynczych, potwierdzą etaty lub kontrakty, a wszelkie ustawy decydować będą większością. głosów przez siebie posiadanych.
- Liczby głosów oznaczają się w ten sposób, stosownie do posiadanych akcyi:
Właściciel od 1 do 10 akcyi ma 1 głos
„ 10 do 50 „ „ 2 głosy
„ 50 do 100 „ „ 3 „
„ 100 do 200 „ „ 4 „
„ 200 akcyi wzwyż „ 5 głosów
Największa przeto ilość głosów pięciu będzie udziałem każdego, kto więcej nad 200 akcyi posiada.
[…]
E. Stosunki założyciela Współki Kossowskiego w działaniu użytkowem
- Po ukończeniu zakładów i ustanowieniu nowej organizacyi działalnej czynność pełnomocnicza Kossowskiego ustaje. W tym czasie Kossowski zostaje tylko członkiem Ogólnego Zebrania Współki z prawem posiadania 5 głosów, jako też stałym, nieobieralnym członkiem Rady Nadzorczej […].
Tytuł VI. Kapitał rezerwowy, żelazny
[…]
Tytuł VII. Inne ustawy funduszowe
- Od czystych zysków potrącać się także będzie 3/100, który to fundusz oddanym będzie do dyspozycyi Rady Nadzorczej. Tego funduszu w połowie Rada użyje na wszelkie koszta, jakie w stosunkach Swoich obowiązków zachodzić będą, a mianowicie na koszta kancelaryjne, podróże i inne nieprzewidziane potrzeby, w drugiej zaś połowie w części na wsparcie podupadłych rodzin górników i hutników, na nadzwyczajną pomoc lekarską, albowiem zwyczajna zaspokojona być może podług praw Kasy Braterskiej w górnictwie rządowem, a to ze składki od zarobków, którą sami tylko górnicy i hutnicy ustanowić i dysponować mogą. Oszczędność przeznacza się tu na koszta usposobienia młodych górników i hutników w zakładach bankowych technicznych lub zakładach fabrycznych za granicą. Tym całym funduszem dysponować będą członkowie Rady Nadzorczej podług własnej uwagi i bez składania rachunków.
Tytuł VIII. Poprowadzenie działalności Współki w stosunkach z kontraktem rządowym
- Podług warunków kontraktu, mianowicie & 5-6, rząd pobierać będzie olborę, to jest 1/10 ctn. ukopanej rudy w stanie surowym, jako też prowadzić techniczną kontrolę działań kopalni. w rozwinięciu czego urzędnikom na ten cel wyznaczonym wolny będzie przystęp do zrewidowania kopalni, jako też do sprawdzania planów rysunkowych. […]
- Kossowski
Miedzianogóra dnia 1 listopada 1851 r.
(Pazdur J. 1957 – Zakłady Metalowe w Białogonie 1614-1914. Ossolineum, Wrocław).
[1] Posada – tu: złoże.
[2] rb – rubli.
[3] ctn. – cetnar; 1 cetnar angielski (miara wagi używana w XIX w.) to około 50 kg.